اگر خدا هست، پس چرا می گذارد در جهان این همه ظلم و جنایت باشد؟

بسم الله الرحمن الرحیم

خلاصه آنچه در این صفحه می‌خوانید

شبهه شرور

در مقابل دلیل اثبات وجود خدا، تنها یک شبهه مهم در رد وجود خدا وارد شده است که به آن شبهه «شرور» می‌گویند. ظاهر بینی شبهه شرور اگر خدا عادل است پس این همه تبعیض چرا چرا خدا ظالمان را مجازات نمی کند پس خدا کجاست مگه خدا مرده مرگ خدا خدا مرده است چرا کافران در رفاه هستند چرا وضع کافران خوب است چرا ظالم سالم است چرا خدا ظالم را رها میکند

خلاصه این شبهه از این قرار است:

آیا خدا نمرده است؟ اگر خدا هست چرا اجازه می‌دهد این همه ظلم و فساد در جهان باشد. چرا خدا جلوی آن‌ها را نمی‌گیرد. چرا خدا جهانیان را مجبور به نیکی نمی‌کند.

آنچه در این صفحه می خوانید:

جواب عقلی: بهترین جهان
- خلاصه جواب
جواب دلی
فلسفه اتفاقات به ظاهر بد در جهان
نگرش بازی‌وار به زندگی

جواب عقلی: بهترین جهان

برای یافتن پاسخ، خودتان را جای خدا بگذارید. شما می‌خواهید با مصلحت‌ترین(بهترین) جهان را ایجاد کنید(صنع الله التی اتقن کل شیء[۱]).

در این شرایط بین دو گزینه قرار می‌گیرید:

گزینه اول: اینکه ۲۰۰۰ کیلوگرم(برای تقریب به ذهن مصلحت را به صورت کمیت جرم در نظر گرفتیم) مثلا مصلحت تولید کنید ولی مفسده‌ای در میان نباشد.

گزینه دوم: اینکه در کنار این ۲۰۰۰ کیلو، مفسده‌ای قرار بگیرید که مثلا جرمش ۵۰۰ کیلوگرم است ولی در عوض وجود این مفسده باعث می‌شود که ۲۰۰۰ کیلو مصلحت دیگر هم در جهان تولید شود و مجموعه مصلحت جهان۲۰۰۰ + ۲۰۰۰ + ۵۰۰- =۳۵۰۰ باشد.

طبیعی است که کسی که می‌خواهد حداکثر مصلحت خالص در جهان موجود باشد راه دوم را برمی‌گزیند.

حال عملکرد خداوند متعال هم ظاهرا چیزی شبیه به این است. درست است که عنصر «اختیار انسان» مفاسد زیادی را بر پا می‌کند و شاید همین بود که موجب اعتراض ملائکه هنگام خلق انسان شد ولی این مفسده ناشی از اختیار، منجر به ایجاد یک مصلحت حداکثری در جهان می‌شود که مطلوب است. اگر این اختیار نباشد انسان‌هایی بالاتر از ملائکه ساخته نمی‌شوند.[۲]

وقتی کشوری مورد تهاجم قرار می‌گیرد،اگر کسی به دفاع بر نخیزد، افرادی بیشتری کشته می‌شوند. افرادی که به میدان جنگ می‌روند، درست است که به عده‌ای آسیب می‌زنند ولی در مجموع باعث کشته شدن افراد کمتری می‌شوند و لذا دفاع آن‌ها شایسته تحسین است.

فرض کنید در جنگی، اگر مواضعی از دشمن موشک باران شود، جنگ قطع شود ولی اگر چنین کاری صورت نگیرد، جنگ همچنان ادامه خواهد داشت و افراد بسیار بیشتری آسیب خواهند دید. در این مثال درست است که پرتاب موشک مفسده‌هایی دارد ولی چون در مجموع مصلحت بیشتری دارد، نیکوست.

خلاصه جواب عقلی شبهه شرور

خلاصه جواب اینکه خود اختیار، مصلحت عظیمی است که منجر به ایجاد مصالح بسیار عظیم‌تری در جهان می‌شود و شما نباید به صورت سطحی در مورد مفاسد جهان این‌گونه قضاوت کنید.

پشت پرده هر یک از این مفاسد، حکمت‌های بسیاری است که از چشمان ما، دور است.

اگر «اختیار انسان» نبود، هیچ گاه، انسانهایی برتر از ملائکه به وجود نمی‌آمدند. هر چند که اگر «اختیار» نبود، هیچ گاه ظالمان هم نبودند. ولی به وجود آمدن شخصی مثل «حرّ» که در آخرین لحظات توبه کرد، بسیار بالاتر از مفسده وجود شخصی مثل «عمر سعد» است.

جواب دلی شبهه شرور

درک این مسأله برای کسی که دنیا را صرفا یک آزمایشگاه و صحنه امتحان کوچک می‌داند، در مقابل آخرتی که بی نهایت ادامه دارد، ساده تر است. کسی که این صحنه دنیا را خیلی مهم می‌داند، به نتیجه نهایی این صحنه، بسیار حساس است. برایش بسیار مهم است که، خوبان به جایگاهی برسند و بَدها عذاب شوند.

ولی کسی که آخرت را اصل می‌داند و این صحنه دنیا را صرفا صحنه امتحان، برایش عذاب شدن و رستگاری بدها و خوبان در این دنیا، اهمیتی ندارد.

مصلحت بزرگ، متعلق به انتخاب زیبای امام حسین ماست و مفسده بزرگ متعلق به انتخابِ زشتِ گندمِ ری(انتخاب عمر سعد) است.

معمولا بدی بدها، خیلی آشکار است ولی خوبی خوبان، بسیار پنهان است. همین آشکاری و پرده دری بدها، سبب می شود که فکر کنیم، چه قدر بدی ها بیشتر از خوبیهاست.

ولی کسی که ارزش یک سجده پنهانی یا انفاق شبانه امیرالمؤمنین را بداند، هیچ گاه چنین خیالی در سر نخواهد داشت.

شاید امروز از ظلمی که به شما شده، بسیار ناراحت شده باشید و دعا کنید که ای کاش همه مجبور بودند، نیکی کنند و ای کاش ظالم در همین دنیا، جرأت نمی کرد ظلم کند ولی همین اختیار که لازمه اش چشیدن چنین ظلمهایی است، برای شما بهتر است. صبر شما در مقابل ظلمی که توان دفع آن را نداری، به یقین نفع بسیاری به شما خواهد رساند.

فلسفه اتفاقات به ظاهر بد در جهان

از همینجا روشن می شود که اتفاقات به ظاهر بد دنیا نیز، شاید در منظر ابتدایی ما، بد به نظر بیایند ولی در واقع دنیایی از مصحلت پشت سر آنها نهفته است.

خدا بر اساس خداییِ خودش، و علم بی کرانش، خدایی می‌کند و نه بر اساس نظر سطحی ما انسانها!

[۱] آفرینش خدا، آفرینشی که خدا در آن هرچیزی را با اتقان و استحکام آفریده است.

[۲] البته تقریر دقیق مطلب از این قرار است که:

ما دو مرحله داریم:

مرحله پیش از دین یا مرحله پیشینی و مرحله پس از قبول دین که مرحله پسینی است. در مرحله پیشینی مطلبی که به عنوان شبهه «مرگ خداوند» مطرح شد صرفا یک استبعاد است و هیچ ارزش علمی ندارد.

چراکه در مرحله پیش از دین می‌گوییم که «ممکن است خدا بنابر مصحلتی در دنیا جبر برپا نکرده باشد» و با صرف محتمل بودن این احتمال مشکل قبح از بین می‌رود ولی در مرحله پس از قبول دین جواب ما این است که وقتی از خودِ شریعت می‌پرسیم که چرا خداوند متعال جبر بر قرار نکرد این گونه پاسخ می‌دهد که در متن دیدید.

یک جواب فنی در حل شبهه شرور: نگرش بازی‌وار به زندگی

این قسمت را در قالب دو صوت تقدیم می‌کنم. صوت اول، طرح اصل بحث نگرش بازیواز به زندگی است. صوت دوم حل شبهه شرور به وسیله نگرش بازیوار به زندگی است.

صوت اول: طرح اصل بحث نگرش بازی‌وار

صوت دوم: حل شبهه شرور به کمک نگرش بازی‌وار

مطالعه صفحه «هستی شناسی مصیبتها و بلاها» در همین سایت نیز به فهم بهتر این مسأله کمک می‌کند.

در این زمینه یک گروه مسیحی کلیپی در پاسخ به شبهه شرور آماده کرده‌اند که کلیپ جالبی است که ترجمه شده است و در اینجا در دسترس شما قرار میدهیم. کلیپ دو قسمتی است که در اینجا دو قسمت در کنار هم ادغام شده است. هر چند این کلیپ توسط مسیحیان آماده شده است ولی همانطور که خواهید دید اشتراکات زیادی با تفکرات ما دارد و تقریبا میتوان گفت تمام مطالب آن با اندکی اصلاح قرائت و دقت در تبیین قابل دفاع است. همچنین در پایان کلیپ یک سخنرانی اضافه شده است که برخی نکات آن مفید است. توصیه میکنم مطالب این کلیپ را با آنچه در این صفحه گفتیم مقایسه کنید:

یک کلیپ دیگر هم هست که با مثالهای خوب و تبیین زیبایش، ابعاد مختلفی از قصه را به مراتب قشنگتر از کلیپ بالا حل میکند، که البته اگرچه توسط برادران اهل سنت تهیه شده است ولی از نظر مذهب شیعه هم با اندکی اصلاح قرائت قابل قبول است:

در این زمینه چند کلیپ هم توسط مؤسسه ایمان تهیه شده است که هر چند اشکالاتی دارد ولی پاسخگوی برخی از ابعاد این شبهه هست، هر چند که کل شبهه را نابود نمی‌کند و ظاهرا بدون بیانهای بالا، برخی از قسمتهای شبهه سر جایش باقی می‌ماند. متأسفانه هر چند این کلیپ از نظر موشن گرافیک، در سطح خوبی قرار دارد ولی متأسفانه از نظر محتوای علمی خیلی جای کار دارد. اگر قبل از درست کردن کلیپ این صفحه ما را دیده بودند، خیلی کلیپ با کیفیت تری می‌شد. چند کلیپ از کلیپهای ایشان را که به مسأله ما مربوط است، اینجا می‌توانید مشاهده کنید:

سبحان ربک رب العزة عما یصفون و سلام علی المرسلین و الحمد لله رب العالمین